ผะญ๋าหมอเมือง

 

ครูภูมิปัญญา ผะญ๋าหมอเมือง

ชีวิตและผลงาน

                ในช่วงวัยเด็กมารดาจะให้เป็นผู้นวดร่างกายให้เนื่องจากปวดเมื่อยร่างกายจากการทำงานโดยจะคอยสอนให้นวดตามจุดต่าง ๆ ที่จะทำให้คลายปวดเมื่อย และสามารถจดจำได้อย่างรวดเร็ว บ้านอยู่ในพื้นที่ชนบทการรักษาอาการเจ็บป่วยต่าง ๆ มักจะใช้สมุนไพรในการรักษา ซึ่งตนเองมีความสนใจและได้ช่วยหาสมุนไพรให้กับผู้ใหญ่ เช่นสมุนไพรในการอยู่ไฟของมารดาหลังคลอดบุตร สมุนไพรรักษาอาการปวดไข้ รักษาแผล สด แผลเรื้อรัง เป็นต้น สมุนไพรที่ใช้สามารถหาได้ในพื้นที่บางส่วนก็ต้องเข้าไปเก็บในป่าจึงทำให้สามารถจดจำสรรพคุณของสมุนไพรชนิดต่างๆได้อย่างแม่นยำ ทำให้ได้รับมอบหมายให้เก็บสมุนไพรจากผู้ใหญ่มาโดยตลอดพร้อมทั้งได้รับการสอนจากการปฏิบัติจริงทำให้สามารถเรียนรู้การใช้สมุนไพรในการดูแลรักษาอาการเจ็บป่วย  อ่านเพิ่มเติม

วัดถ้ำปลา

 

วัดถ้ำปลา

            วัดถ้ำปลาเป็นโบราณสถานทางพระพุทธศาสนาที่เก่าแก่ มีสภาพแวดล้อมเป็นป่าภูเขา ถ้ำ และ ลำห้วย มาแต่เดิม อดีตเคยได้เป็นที่อยู่ปฏิบัติสมณธรรม ของนักพรตนักบวชต่างๆ ตลอดจนพระภิกษุผู้ปฏิบัติธุดงค์ จากที่ต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นพระไทย พม่า ลาว จีน ได้อาศัย จำพรรษาอยู่ จนเกิดตำนานเกี่ยวกับถ้ำปุ่มถ้ำปลาขึ้นมาตั้งแต่ยุคร่วมสมัยโยนกเชียงแสนเป็นต้นมาเนื่องจากบริเวณนี้มีถ้ำ มีลำน้ำที่ไหลออกตลอดทั้งปี และฝูงปลานานาชนิดอาศัยอยู่โดยธรรมชาติผู้คนจึงเรียกว่าถ้ำปลา อ่านเพิ่มเติม

สารพัด "ตำ"

 

สารพัด "ตำ"

            คำว่า ‘ส้มตำ’ ในที่นี้ไม่ได้แปลว่า ส้ม ที่แปลว่าผลไม้ชนิดหนึ่ง แต่ส้มตำมาจากภาษาท้องถิ่นเหนือ ‘ส้ม’ แปลว่า รสชาติเปรี้ยว และ ‘ตำ’ คือการใช้สากหรืออุปกรณ์ที่คล้ายคลึง โขลกลงไปอย่างแรงเพื่อให้วัตถุดิบเข้ากัน พอนำสองคำนี้มารวมกันจึงแปลว่า อาหารรสเปรี้ยวที่เกิดจากการโขลกนั้นเองจ้าา

อ่านเพิ่มเติมจร้า

ว่าด้วยเมนู "จอ"

 

ว่าด้วยเมนู "จอ"

            คำว่า "จอ" เป็นคำเรียก ของการปรุงอาหารประเภทผักของคนพื้นถิ่นภาคเหนือ โดยการนำน้ำใส่หม้อตั้งไฟปรุงด้วย เกลือ กะปิ ปลาร้าเมื่อน้ำเดือดจึงใส่ผักลงไป จากนั้นจึงเติมรสเปรี้ยวด้วยน้ำมะขามเปียกหรือมะขามสด (ไม่นิยมน้ำมะนาว มะเขือเทศ มะกรูด) การจออาจใส่กระดูกหมูด้วยก็ได้ ชนิดผักที่มีการนำมาจอ เช่น ผักกาด ผักหนาม ผักกูด ผักบุ้ง ผักมันแกว ซึ่งบางแห่งนิยมใส่ถั่วเน่าแข็บผิงไฟ และน้ำอ้อย ลงไปด้วย นิยมรับประทานกับพริกแห้งทอด ตัดเป็นท่อน โรยหน้าแกง หรือรับประทานต่างหาก แล้วแต่ชอบ (รัตนา พรหมพิชัย, 2542, 1790 ; อัมพร โมฬีพันธ์, สัมภาษณ์, 6 กรกฎาคม 2550) อ่านเพิ่มเติม

น้ำพริกน้ำผัก

 

น้ำพริกน้ำผัก

            “น้ำผัก” ภูมิปัญญาการถนอมและแปรรูปอาหารอย่างหนึ่งของชาวไทลื้อ ได้จากการนำผักในสวนครัว ซึ่งส่วนใหญ่นิยมใช้ผักกาดจ้อน (ผักกาดกวางตุ้ง) และผักกาดเขียวปลี มาสับ ตำ และบดให้ละเอียด (ปัจจุบันมักใช้การปั่นหรือโม่) ผสมน้ำ เกลือ และข้าวเหนียวเล็กน้อย ดองทิ้งไว้ 2-3 คืน จนมีรสเปรี้ยว ถ้าชอบรสเปรี้ยวมากก็ดองนาน สัก 4-5 วัน จากนั้นกรองเอาน้ำผักมาเคี่ยวไฟจนงวดแห้ง ได้กากสีเขียวคล้ำ เรียกว่า “น้ำผัก” เก็บไว้ใช้ได้นาน 2-3 เดือน หรือถ้าเก็บใส่ตู้เย็นอาจเก็บรักษาได้เป็นปี อ่านเพิ่มเติม

จิ๊นส้มเหม็นโอ่กับแคบหมูไม่ปุ๊

 

จิ๊นส้มเหม็นโอ่กับแคบหมูไม่ปุ๊

            ภูมิปัญญาพื้นบ้านด้านการถนอมอาหาร ในประเทศไทย เป็นองค์ความรู้สำคัญส่วนหนึ่งที่ต้องร่วมมือกันเผยแพร่ อนุรักษ์รักษา ปลูกฝังให้เยาวชนคนรุ่นหลังได้เรียนรู้ถึงความสำคัญ รู้สึกถึงคุณค่าความภาคภูมิใจในวิถีชีวิตชุมชน โดยเฉพาะภูมิปัญญาพื้นบ้านด้านการถนอมอาหาร ของอำเภอแม่สาย มีแนวโน้มจะสูญหาย เนื่องจาก วัฒนธรรมการนิยมบริโภคอาหารที่เปลี่ยนไปตามกระแสสังคม ความเร่งรีบ อ่านเพิ่มเติม

แกงหน่อไม้ไร่ใส่ใบย่านาง

แกงหน่อไม้ไร่ใส่ใบย่านาง

            อะไรเอ่ย เมื่อเด็กนุ่งผ้า โตขึ้นมาแก้ผ้าเปลือยตัว ปริศนาคำทายที่เราคุ้นชินได้ยินมาตั้งแต่เด็ก คำตอบก็คือ หน่อไม้ หรือต้นอ่อนของต้นไผ่ ต้นหญ้าที่ได้รับการขนานนามว่าใหญ่ที่สุดในโลก จากไผ่จำนวน 111 สกุล 1,447 ชนิด (ข้อมูลจากวิกิพีเดียประเทศไทย) นอกจากความยิ่งใหญ่ และคุณประโยชน์นานานับประการของมันแล้ว หน่อไม้ ถือเป็นผักที่ใครหลายคน จัดให้เป็นเมนูอาหารที่เลิศรส อ่านเพื่มเติม